ماخوذ از زبان سانسکریت و در آن زبان به معنی «مقدس»است.گیاهی است که در کشورهای گرمسیر مانند هندوستان به عمل می آید و در گذشته در ایران و در کرمان می روییده است.بلندی این گیاه تا یک متر میرسد،برگ هایی شبیه برگ اقاقیا دارد و شاخ و برگ آن بهم پیچیده،گلهایش خوشه ای بی بو و سرخ رنگ می باشد.بذر نیل را می کارند و اگر پس از درو کردن شاخه و ریشه آن در زمین بماند سال بعد سبز می شود.طرز تهیه نیل بدینگونه است که شاخه های آن را پس از درو کردن در حوض آب می ریزند و بعد از حدود 20 ساعت یعنی وقتی که کف بنفش بر روی آن ظاهر شود آب را خالی می کنند و آنچه ته نشین شده در کیسه ای می ریزند و آویزان می نمایند تا نیم خشک کرده حاصل گرد کبود رنگی است که در نقاشی و رنگرزی بکار می رود.(با-فع)چون در بازار نیل تقلبی وجود دارد باید آن را شناسایی کرد و سپس مصرف نمود برخی از راههای شناسایی نیل حقیقی بشرح زیر است: 1-از حرارت دادن نیل بر روی چراغ گاز بخار سرخ رنگی متصاعد می گردد که اگر شیشه ای را بالای آن بگیریم به شکل سوزنهای برّاق بصورت کریستال در می آید و این ماده را «ایندیگوتین»نامند. 2-نیل دارای بوی مخصوص است. 3-چنانچه قطعه ای از نیل را بسوزانن بوی مخصوص از آن بر می خیزد. نیل یکی از باثبات ترین رنگهای طبیعی است.اقسام گیاه نیل بسیار است که در همه آنها یک یا دو نوع ماده رنگی وجود دارد.نیل در آب حل نمی شود و مواد آلی مانند «الکل،اتر»در آن تاثیر زیادی ندارد.اسید سولفوریک آنرا حل میکند،اسید نیتریک ضمن حل کردن آن را زرد رنگ می سازد،در مجاورت هوا و بر روی الیاف اکسیده می گردد.رنگرزی با نیل از دیر زمان بطرق گوناگون متداول بوده است چه رنگ آن از دوام خوبی برخوردار است.اینک متداول ترین روش رنگرزی نیل تهیه خم نیل با هیدروآمونیاک می باشد که تفاوت چندانی با نیل شیمیایی ندارد.در بیشتر خم های نیل مقداری نیز سریشم کاملاً حل شده را می ریزند امروز نیل طبیعی به جهت نداشتن بازار مصرف به ایران وارد نمی گردد و رنگرزان از نیل شیمیایی استفاده می نمایند(با-ه)