گوسفندان ایرانی نژادهای گوناگون دارد و هر نژاد دارای ویژگی خاص خود می باشد.در این نژادها برخی پشم دهی بهتری دارد وبعضی گوشت یا شیر یا پوست بیشتر و مرغوب تری می دهد.در این کتاب نزاد گوسفندان به ویژه از جهت پشم دهی و مرغوبیّت و فراوانی پشم آنها مورد بررسی قرار می گیرد و ضمناً ترکیب بدنی حیوان با توجّه به اینکه شکل گوسفند نقشمایه ای در فرش است مورد توجّه قرار دارد.نژاد گوسفندان ایرانی به شرح زیر می باشد(با – پن،تحقیقات گروه دامپروری و دانشکده دامپزشکی):نژاد گوسفند پشمی ایران را در پنج دسته زیر می توان خلاصه نمود: الف-نژاد ماکویی:گوسفندان این نژاد از نظر تولید پشم از بهترین و مقاوم ترین نزادهای گوسفند ایرانی است،بیش از «80مدرصد از بدن حیوان را پشم فرا گرفته و این پشم به جهت داشتن مقاومت کافی مناسب به کارگیری در صنعت فرشبافی است و بافندگان محلبی نیز با اغتنام فرصت از وجود چنین دستمایه ای ارزشمند با استفاده از پشم این گوسفندان به بافتن انواع فرش مبادرت می کنند.برخی مشخصات گوسفند نژاد ماکویی عبارت است از: 1-سر متوسط،ظریف پیشانی کوتاه،میش بدون شاخ،قوچ شاخ دار و پیچیده،گوشها پهن و طویل و نیمه افتاده. 2-پشت صاف،ران قوی و عضلانی،اعضاء بلند کشیده و قوی و مناسب برای راه پیمایی. 3-رنگ سفید یکدست،دارای لکّه های سیاه،پشم ظریف با جعد و کشش لازم 4-دنبه دارای شکاف سرتاسری،رنگ پشم یکدست. 5-قوچها دارای شاخ قوی،دست وپایی کشیده،فشردگی پشم،گوشهای عریض. پشم گوسفندان ماکویی دارای مشخصات زیر است: 1-بازده «67»درصد 2-طول متوسط«13»سانتیمتر 3-تعداد جعد در «10مسانتیمتر «18 تا 20» 4-چربی کم 5-مقاومت کافی 6-تعداد پشم چین در سال یکبار و هربار «2/5 تا 3»کیلوگرم. ب-نژاد کُلکو:از نژادهای مهمّ پشمی است،که ناحیه بین قم و ورامین مرکز پرورش آن است.جثّه ای کوچک دارد و برخی مشخصات آن به شرح زیر است: 1-سرکوچک،چشم متوسط،میش بدون شاخفقوچ شاخهای پیچیدهفنیم رخ صاف،بینی کشیده و بارکی،گوش متوسط،گردن کشیده پوشیده از پشم،شانه ظریف کمر و پشت در امتداد هم صاف. 2-رنگ پشم سفید یکدست با لکّه های سیاه در سر. 3-کیفیّت پشم بازده«58»درصد،طول «12»سانتیمتر،ظرافت «30 تا 35»میکرون و مناسب بافت قالی. پ-گوسفند نژاد بلوچی:این نژاد مقاوم توسط ایلات شمال شرقی ایران(خراسان)و مرکزی و جنوب شرقی خراسان و بخشی از شرق بلوچستان پرورش می یابد.برخی مشخصات گوسفندان بلوچی عبارتند از: 1-اعضاء متوسط،سر کوچک،پوزه باریک،نیمرخ صاف،بینی باریک بدون انحنا 2-پشم سفید مطلق،گسترش آن 80 درصد بدن حیوان 3-بازدهی پشم تا 65 درصد،طول متوسط 11 سانتیمتر،قطر متوسط 25 تا 30 میکرون. 4-تعداد چین پشم در سال دو بار.پشم گوسفندان این نژاد در محل مورد استفاده تهیه نخ برای بافتن انواع فرش است. ت-نژاد فراهانی:این نژاد در نواحی اراک پرورش می یابد.برخی مشخصات گوسفندان این نژاد عبارت است از: 1-سر و گوش کوچک،نیمرخ مختصر برجسته،قوچ و میش بدون شاخ،شانه ظریف و کشیده،پشت و کمر صاف. 2-رنگ سفید مایل به نخودی و گرایش به شکری. 3-بازده پشم «65»درصد،طول متوسط تار«11»سانتیمتر،تعداد جعد در «10»سانتیمتر «35»عدد،ظرافت متوسط «25 تا 27»میکرون. ث-نژاد کرمانی:محل پرورش گوسفندان این نژاد که در ردیف بهترین نژاد پشمی است عمدتاً استان کرمان می باشد.برخی مشخصات گوسفندان این نژاد عبارتند از:1- بدن گرد، گردن عضلانی، چشم کوچک، پشت و کمر صاف و در یک امتداد، گوش ها سیاه و متوسط.2- رنگ پشم سفید مایل به نخودی، سر و صورت سیاه ، بازدهی تا« 68 » درصد، متوسط طول « 15» سانتیمتر، تعداد جعد در« 10 » سانتیمتر « 40 » ظرافت « 23 تا 27 » میکرون. دوم- گوسفندان نژاد گوشتی:پشم این گوسفندان که چهار نژاد معروف به شرح زیر دارند پس از ذبح به صورت نخ در آمده و مصرف می گردد.الف- نژاد مغانی: که در دشت مغان و اطراف اهر، مشکین شهر، سراب و اردبیل پرورش می یابد.ب- نژاد کردی: که مرکز اصلی پرورش آن شمال خراسان و استان کردستان است.پ- نژاد شال: محل پرورش آن در نواحی آوج، شریف آباد، طارم علیا است.ت- نژاد لری: که محل پرورش آن لرستان می باشد سوم- نژادهای پوستی: این گوسفندان برای استفاده از پوستشان پرورش می یابند و عبارتند از : الف- نژاد قره گل: در ناحیه ترکستان روس و در «67»کیلومتری شمال بخارا و در ایران نواحی سرخس، شیراز، قم، ورامین، فراهان، تفرش پرورش می یابد و خود از لحاظ رنگ پشم برگونه های مختلف سیاه، خاکستری، قهوه ای، سفید، تیره، سرخ می باشد.ب- نژاد زندی: که محل پرورش آن قم و ورامین، شیراز و بین ایلات مختلف و در لرستان، باختران، آذربابجان، کرمان می باشد.پ- نژاد های منطقه ای: که به طور پراکنده در سرزمسن ایران پرورش داده می شود مانند نژاد « زل » در سطح جهان نیز گوسفندان را از لحاظ ظرافت و طول پشم به پنج گروه اصلی به شرح زیر تقسیم می کنند:1- گوسفندان دارای پشم ظریف مانند نژاد « رامبیولت- مرینوس ».2- گوسفندان دارای پشم متوسط مانند « همشایر ».3- گوسفندان دارای پشم بلند مانند « لینکلن، رامنی، لابستر ».4- گوسفندان دارای پشم آمیخته مانند « کلمبیا، کوریدال ».5- گوسفندان دارای پشم قالی یا مخلوط مانند « قره گل، دنبه داران آسیا » نسبت درصد گوسفندان بومی ایران نسبت به کل آن به شرح زیر است(با- آمن).1- نژاد بلوچی 29/2 درصد.2- نژاد سنجابی 10/8 درصد.3- نژاد مغانی 9/7 درصد.4- نژاد قره گل خاکستری شیراز 9 درصد.5- نژاد لردی 6/9 درصد.6- نژاد زل 6/2 درصد.7- نژاد قره گل سیاه 6 درصد.8- نژاد لری بختیاری 5/2 درصد.9- نژاد سنگسری 4 درصد.10- نژاد افشاری 3/10 درصد.11- نژاد ماکویی 3/2 درصد.12- نژاد مهربان 2/7 درصد.13- نژاد هرکی 1/8 درصد.14- سایر نژادها 1/8 درصد.