خط، سطح، جسم در فراهم سازی ساختار طرح های فرش اعم از متن یا حاشیه از اهمیت خاصی برخوردار است و استفاده از آن در این دستباف دارای قدمت بیش تری نسبت به سایر بن نگاره ها است. این نقشمایه ها بر دو گونه به شرح زیراند:گونه یکم-طرح هایی از فرش که نقشمایه ی اصلی آن خط ها و سطح هایند.بن نگاره هایی با خطوط شکسته با اشکال و اجسام هندسی و زاویه دار به جهت سادگی و سهولت بافت در بین ذهنی بافان قالی روستایی و عشایر ایران از زمان های گذشته متداول بوده و حتی امروزه که کارگاه های بزرگ قالی بافی شهری به بافتن طرح هایی با خطوط اسلیمی و گردان مشغول اند. فرش های دارای طرح های ذهنی بیش از نیم مقدار کل تولید قالی و قالیچه ی این سرزمین را به خود اختصاص می دهد. خطوط نقشمایه ای فرش نسبت به یکدیگر و افق دارای حالت های گوناگون اند و هر یک از این حالات دارای مفهوم و معنی خاص می باشد که در جای خود بیان گردیده است.به طور کلی طرح فرش ایران از لحاظ خطوط نقشمایه ای به دو دسته اصلی زیر تقسیم می گردد:الف-طرح های فرش ایران با نقشمایه ی خطوط شکسته و شکل های هندسی که آن را طرح های ذهنی نامند. ب- طرح های فرش ایران با نقشمایه ی خطوط گردان که آن را طرح های اسلیمی گویند. گونه ی دوم: طرح هایی از فرش که نقشمایه ی آن جسم ها و اشیاء اند.جسم از نقشمایه های رایج در فرش ایران می باشد. اجسام و اشیاء مورد استفاده در طراحی فرش همان وسایلی است که در اطراف طراح یا بافنده وجود دارند و او در گذران زندگی روزانه ی خود آن ها را می بیند و لمس می کند و به آن ها نیازمند است.