چکیده: فرش دستباف در طول تاریخ به واسطه داشتن ظرفیت های گوناگون هنری، اقتصادی و مفهومی جلوه های ویژه ای در کنار ابعاد کاربردی و مصرفی خود یافته است. در تاریخ نگاری ها و سفرنامه ها همواره از فرش های گران قیمت و نفیس به نشانه شکوه و عظمت کاخ ها یاد شده است. این امر نشان میدهد فرش ها به مرور کارکردی فراتر از ارزش مصرفی خود یافته اند. این پژوهش به شیوه توصیفی و تحلیلی انجام شده است که بررسی ها در آن برپایه مطالعات کتابخانه ای و بررسی تصویری نقاشی های باقی مانده از سده های میانه تا قرن 18 میلادی/ 12 قمری و همچنین لیست اموال برخی از پادشاهان به منظور بررسی شکل مصرف و زمینه های بروز انواع مصرف آن- می باشد. از آنجا که بررسی اسناد تاریخی تمامی کشور های اروپایی میسر نبود، به عمده ترین نمونه ها به صورت پراکنده در کشورهای مختلف و پر اهمیت به لحاظ اقتصادی، تجاری و هنری خواهیم پرداخت. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که در پی رواج مصرف منسوجات و اهمیت آن ها در تزیینات و با رواج فرهنگ مصرف نمایشی از قرون میانه به بعد در اروپا و در میان طبقات بالای جامعه و سپس در میان طبقات متوسط جامعه، نوعی ارزش نمادین و غیر کارکردی برای فرش دستباف به وجود آمد. یافته ها نشان می دهد در سده های میانه و همچنین دوران رواج سرمایه داری در اروپا، فرش عنصر و نمادی از ثروت و مظهر تفاخر و عنصری هویت بخش برای صاحبان آن بوده است. به طوری که فرش به عنوان عنصری مهم در تزیینات کاخ ها، مساجد، کلیساها و نقاشی ها به کار گرفته شد و "کاربرد مصرفی" آن به عنوان کف پوش، جای خود را به "کاربرد نمادین" داده است. اهداف پژوهش: 1- بررسی شکل مصرف فرش دستباف و تغییرات آن در کشورهای اروپایی از سده های میانه تا قرن 18 م/12 ه ق 2- بررسی دلایل تغییر کاربری فرش های دستباف از کف پوش به دیوار آویز در کشورهای غربی سوالات پژوهش: 1- شکل مصرف و کارکرد فرش دستباف در اروپای سده های میانه تا قرن 18 میلادی چگونه بوده است؟ 2- زمینه های ظهور مصرف دیواری فرش دستباف در اروپا چه بوده است؟ واژگان کلیدی: فرش دستباف، مصرف تظاهری، ارزش مصرفی، ارزش نمادین. ... Read more

مقدمه: اگر چه نمونه فرش های قابل استنادی از پیش از قرن 16 م/10 ق در دست نیست اما بنابر توصیفاتی که در برخی تاریخ نگاری ها آمده، فرش هایی وجود داشته که با سنگ های قیمتی و مواد گران قیمت به وجود آمده بودند یا تزیین شده بودند. از حدود سده های 16 و 17 م/ 10 و 11 ه ق فرش هایی در ابعاد بزرگ و با استفاده از تار و پود طلا و نقره باقی مانده است که از نظر زیبایی و نفاست از شاهکارهای فرش بافی به شمار می آیند. آنچه بدیهی است، این نوع تولیدات برای مصارف عمومی و خانگی تولید نمی شده و صرفا جهت استفاده در کاخ ها و مکان های پر اهمیت همچون عتبات، مساجد و کلیسا ها بافته میشده اند. به این ترتیب فرش دستباف به عنوان کالایی لوکس و فاخر، نه تنها در کشورهای شرقی تولید کننده، که در کشورهای غربی نیز مورد توجه قرار گرفت . به گواهی تاریخ در دوران کهن اروپا خصوصا در ایتالیا به ویژه سده های میانه نمایش تاپستری در فضاهای عمومی، میادین و کلیساها، خصوصا در مناسبت های مختلف و جشن ها امری رایج بوده است. انتشار کامل مقاله در نشریه علمی- پژوهشی مطالعات هنر اسلامی- سال چهاردهم- شماره 32 جهت دریافت فایل کامل مقاله بر روی فایل پیوست کلیک کنید.